Nöbetçi Eczaneler
“Perakende Sektörü ve Alışveriş Merkezlerinde Sürdürülebilirlik” isimli kitabın yazarı Dr. Aydoğan Süer, bir AVM’de genel müdürlük görevini sürdürmenin yanı sıra markalara yeni marka ve alt marka yaratma, rakipler ve pazar analizi, konumlandırma, algı yaratma, karlılık ve kalıcı marka olma gibi başlıklarda danışmanlık yapıyor. Süer, Kanaltürk’te yayınlanan “Dilara Koçak İle İyi Yaşam” programında Pazartesi günleri yayınlanan “Alışveriş Sanatı” adlı köşesiyle TV dünyasına da iyice ısındı. Her hafta tüketicinin bilinçlenmesi konusunda farklı konulara yer veren Dr. Aydoğan Süer’e göre bilinçli tüketicilerin sahip olması gereken 10 temel alışkanlık şöyle:
1- Sözleşmeleri Oku: Bankacılık ürünleri, konut alışverişi gibi sözleşme yapılan satışlarda, sözleşmeler sayfa sayfa uzadıkça okunma oranları düşmekte… Oysa bu tür önemli sözleşmelerde tüketiciyi bağlayan birçok koşul ve ayrıntı bulunuyor. Son yapılan yasal düzenlemeler ile eskinden daha küçük yazılan bu metinlerin, en az 12 punto olarak hazırlanması zorunluluğu getirildi. Biz tüketicilere ise, banka, sigorta, gayrimenkul gibi önemli alışverişlerimizde yazılan bu sözleşmeleri imzalamadan önce dikkatle okumak kalıyor.
2- Faturayı Sakla: Bugün otuzlu yaşlar ve üzerinde olanlar, “Önce alışveriş sonra fiş” sloganıyla yapılan TV reklamlarını rahatlıkla hatırlayacaktır. Alışverişlerde fiş ya da fatura alınması, sadece vergi sisteminin sağlıklı yürümesi adına değil tüketici haklarının korunması açısından da son derece önemli. Satın alınan ürünlerde tüketicinin Cayma Hakkı var. Bunun için mutlaka faturanız olmalı ve iade koşullarını bilmelisiniz. Özellikle kapıdan satışlarda ve internet ortamında yapılan satışlarda, ilk 7 günde sebep göstermeden cayma hakkına sahip olmanız çok değerli… Eğer elinizde ayıplı bir mal var ise bir aylık süre içerisinde haklarınızı arayabilirsiniz. Ayıplı mallarda, malın iadesi ve karşılığında ücretinin talep edilmesi, malın yenisiyle değişimi, tamiri ya da ayıbı oranında indirim alma gibi haklardan biri seçilebilir. Satıcılar genellikle tüketicileri farklı bir ürün almaya yönlendirmeye çalışıyorlar. Ama tüketici, parasının iadesini de tercih edebilir.
3- İndirimi Bırak Ödeyeceğin Paraya Bak: Yılın her dönemi mağazalarda indirim yapılması ya da ürünlerin indirimli gibi lanse edilmesi tüketicileri aldatan bir etki yaratıyor. Bunu önlemek için indirimden önceki fiyat ve indirimden sonraki fiyatın etiketler üzerinde belirtilmesi zorunluluğu var. Tüketici, indirim dönemlerinde dikkatini, yüzde kaç indirim olduğuna yöneltmek yerine, ödeyeceği paraya konsantre olmalı… Böylece çok hızlı şekilde, alacağınız ürünün vereceğiniz paraya deyip değmeyeceğini muhakeme edebilirsiniz. Eğer gerçekten çok cazip bir fiyat avantajı yoksa neden yaza girerken kışlık ürünleri eve doldurasınız?
4- Kullanabileceğin Teknolojiyi Seç: Özellikle teknolojik ürünler alırken en iyisine sahip olmak bir statü göstergesi haline geliyor. Ancak kullanmadığınız teknolojiler içeren ürünlere gereksiz yere yüksek bedeller ödemeyin. Özellikle pahalı beyaz eşya ya da teknoloji alışverişlerinde, ihtiyaçlarınıza uygun seçimleri bulabilmek için, önceden araştırma, bilgi toplama ve kıyaslama yapmak vakit ayırmanızı öneririz.
5- Hakkını Ararken Gerçekçi Ol: Hak aramak güzel. Ancak son günlerde bu konu da abartılı bir hal aldı. Bankalara ödenen komisyonların geri alınması için cep telefonlarımıza aramalar, mesajlar geliyor. Basına da yansıdığı gibi bu şirketler, işlemlerin yapılması için tüketicilerden para talep ediyorlar. Aldığınız ürünlerin ayıplı çıkması halinde veya aldığınız ön ödemeli hizmetler sözleşme koşullarını karşılamıyorsa Tüketici Hakem Heyetleri ve Tüketici Mahkemelerine başvurulabilirsiniz. Bu başvurularda ücret talep edilmez. Bu nedenle başkalarını aracı kılarak daha beter zarar görmek yerine kendiniz başvuru yapmayı deneyin. 20 yıl ödediğiniz kart aidatını almanın hayalini kurarken, kart bilgilerinizi kaptırmayın!
6- Güvenilir Markaları Bul: Online alışveriş çok pratik olduğu için giderek yaygınlaşıyor. Büyükşehirlerde zaman sorunu yaşayan, internet kullanımı yaygın kişilerin tercih ettiği bir alışveriş yöntemi… İnternetten alışverişte en çok tereddüt edilen konulardan biri kredi kartı bilgilerini paylaşmak konusundaki güven sorunu… Oysa güvenli sitelerde sorunsuzca alışverişi tamamlamak mümkün… Bir diğer tereddüt noktası ise internette görünen ürün ile elinize ulaşanın ya da reklamı yapılan oteller ile gidip gördüklerimizin aynı çıkmaması. Bu tür sorunları aşabilmek için internette alışveriş yapılan mağazaların da iyi araştırılması gerekli.
7- Fiyatı Uzun Vadeli Karşılaştır: İhtiyaçlar sınırsız, kaynaklar sınırlı olunca ürün ve hizmetlerin ekonomik olması da tüketici tercihlerini etkiliyor. Bunu bilen şirketler, çeşitli kampanyalarla satışlarını artırma peşinde. Söz konusu olan bir ürün değil de GSM gibi bir hizmet ise ya da otomobil gibi uzun dönemde bakım isteyen ve parça, işçilik, servis garantisi gibi konuların önem kazandığı bir alışveriş yapacaksanız, karşılaştırma yaparken daha dikkatli olmanız gerekiyor. Sabit ödeme olarak nasıl bir ödeme yapacaksınız, hizmeti daha fazla kullanırsanız tarife nasıl değişecek, rakiplere göre dakika uygulamaları nasıl, ilgilendiğiniz kampanya ne kadar süre geçerli ve herhangi bir dezavantaj söz konusu mu, alacağınız ürün ya da hizmet, yaşam tarzınıza uygun mu, satış sonrası hizmetler konusunda markaların sundukları neler ve hangisi sizin için daha uygun gözüküyor? Bütün bu sorular, özenli bir karşılaştırma gerektiriyor. Burada sözünü ettiğimiz, etkileri uzun vadeli olabilecek hizmetlere rahatlıkla eğitim ve özel sağlık hizmetlerini de örnek verebiliriz. Bu satın alma kararlarını verirken bazen daha önce satın almadığımız bir ürün ya da hizmeti de satın alıyor olabiliriz. Bu da bizim açımızdan bilgi eksikliği yaratabilir. Size tavsiyemiz, eğer bir konudan anlamıyorsanız, onu sizin adınıza karşılaştıracak, o konudan anlayan dostlarınıza danışın ya da gerçek kullanıcılara ulaşabilmek için ilgili kurumlardan referans isteyin.
8- Sürdürülebilir Markaları Ödüllendir: Tüketimin sürdürülebilir olmasını sağlayan faktörlere önem vermek gerekiyor. Sürdürülebilirlik kavramı, bugünkü ihtiyaçlarımızı karşılarken gelecek nesillerin ihtiyaç duyacakları kaynakları tüketmemeyi ifade eder. Küresel iklim değişikliğinin etkilerini bu yıl daha fazla hissettik, Nisan ayında kar yağıyor. İçilebilir su kaynaklarının, temiz havanın tükenme tehlikesi var. Dünyanın yaşanabilir bir yer olmaya devam edebilmesi için tüketimde bilinçlenmek gerekiyor. Karbon ayak izimizi düşürmek, bireysel karbon emisyonumuzu azaltmak için alışverişlerimizde yerel ürünleri kullanmaya önem vermeliyiz. Dünyanın başka bir ucundan size gelen ürünlerin nakliyesi sırasında da çevreye zarar verildiğini unutmayın. Kullandığımız ürünlerin ambalajları da büyük bir atık dağı yaratıyor. Bu atıkların ayrıştırılmasına önem vermeli, geri dönüşümlü ambalajlara sahip ürünleri tercih etmeliyiz. Üretim yaparken çevreye duyarlı firmaları tercih etmek de önemli. Beyaz eşya alırken sürdürülebilirlik bilinci ile üretilmiş daha az enerji tüketen ürünler tercih edilmeli. Çocuklarımıza yaşanabilir bir dünya bırakmak istiyorsak tüm alışverişlerimizde tüketimimizin sürdürülebilirliği konusunda hassas davranmamız gerekiyor. Eğer dünyamızın geleceğini düşünüyorsak alabileceğimiz en basit önlem, ihtiyacımız olmayan yeni bir ürünü satın almamak olacaktır.
9- Etiket Okumayı Öğren: Genellikle alışverişlerimizi hızlı tamamlamak isteriz. Yaptığımız alışveriş, sağlığımıza ve arzu ettiğimiz kaliteye uygun olmalıdır. Ürünler üzerindeki CE işareti, ürünün amacına uygun kullanılması halinde, insan ve hayvanların sağlığına, çevrenin ve tüketicilerin korunması için asgari koşullara uygun olduğunu gösterir. Oyuncaktan beyaz eşya alışverişine, cep telefonundan gebelik testi gibi tıbbi ürünlere kadar birçok üründe bu işaretin aranması gerekir. Alışverişlerde TSE belgesi, İSO belgesi gibi nitelikli referansları olan şirket ve ürünler tercih edilmelidir. Gıda ürünlerinde de başka son kullanma tarihi olmak üzere, etiketlere özen göstermekte fayda var. Özellikle hazır gıdalar satın alırken, ürününün içeriğinde neler bulunduğu okunmalıdır. İçerikteki malzeme değişimleri, fiyat farklarını kıyaslarken de aydınlatıcı olacaktır. Etiket okumak, kişisel olarak sağlığımıza iyi gelmeyen gluten ya da katkı maddeleri gibi kimi gıdalardan kaçınabilmemiz açısından da hayati önem taşıyabilir. Ne mutlu ki, özellikle alerjen maddeler konusunda hem bilinç hem de yasal önlemler giderek artıyor. Yakın zamanda, ürünlerin içindeki tüm alerjen maddeler, kalori miktarları, yağ, karbonhidrat gibi detaylar hakkında daha çok bilgi sahibi olacağız.
10- Hakkını Ara: Tüketiciler şikâyetlerini, il ve ilçelerdeki Tüketici Hakem Heyetlerine yapabilir, Tüketici Hakem Heyetlerine yapılan başvurulardan ücret alınmaz. Tüketiciler, 175 Alo Tüketici bilgilendirme hakkından yardım alabilirler. Bu konuda hizmet veren derneklerden, internetten de bilgi almak mümkündür. Tüketici Hakem Heyetleri illerde Ticaret İl Müdürlüğü, ilçelerde Kaymakamlık bünyesinde oluşturulmuştur. Tüketici Mahkemeleri ise Ankara, İstanbul, İzmir Adana, Antalya, Bursa, Samsun, Konya, Mersin ve Kayseri illerinde kurulmuştur. Bu iller dışındaki il ve ilçelerde başvurular Tüketici Mahkemesi sıfatı ile Asliye Hukuk Mahkemesi’ne yapılmalıdır. Bu mahkemelerde açılacak davalar her türlü resim ve harçtan muaftır.
2015 yılı İl Tüketici Hakem Heyetleri için 3.300 TL, İlçe Tüketici Hakem Heyetleri için 2.200 TL altında bulunan uyuşmazlıklarda Tüketici Sorunları Hakem Heyetine başvurulması zorunludur. Bu heyetin vereceği karar tarafları bağlar. Taraflar bu karara karşı 15 gün içinde Tüketici Mahkemesine itiraz edebilirler. 2015 yılı için değeri 3.300 TL’nin üzerindeki uyuşmazlıklarda ise Tüketici Mahkemesine başvurulması zorunludur.
Genel bir prensip olarak, karşınızda köklü, şubeleri, geniş satış ağı olan bir marka varsa, herhangi bir sorunla karşılaştığınızda işiniz yüzde 50 daha kolay olacaktır. Marka yaratmak ve bir markayı yaşatmak zordur. Bu nedenle şirketler, müşteri memnuniyeti konusunda bilinçliler. AVM’lerdeki mağazalarda, internet satışlarında hatta bilinen, tanınan esnaflardan bir ürün aldığınızda bile, ürünün iadesi, değiştirilmesi ya da sorunun halledilmesi konusunda destek alabilirsiniz. Bunlar zaten hakkınızdır. En büyük sıkıntılar, herhangi bir marka olmayan, belirsiz e-mail adresleri ya da telefonla bilgilerin alındığı durumlarda yaşanıyor. Bu nedenle, biri sizi arayıp şahsi bir bilgi sorduğunda ya da e-posta göndererek bilgi vermenizi, bir yere tıklamanızı istediğinde, tereddüt edebilirsiniz. Böyle durumlarda en iyisi, sizin gerekli kurumlara, mağazalara ya da bankalara kendiniz ulaşarak bilgilerinizi güvenilir şekilde vermeniz olacaktır. En çok dikkat edilmesi gereken konu, son yıllarda bu…
Alışverişlerimizde genellikle markaların iyi niyetli yaklaşımları mevcut… Biz bilinçli tüketici olabilmek için, belki biraz da “Kendi bütçemize uygun olarak seçimlerimizi nasıl değiştirebiliriz, kendimizi nasıl gereksiz harcamalardan kurtarabiliriz?” gibi konulara eğilmeliyiz. Çünkü istatistikler, çoğu zaman ihtiyaçtan değil haz duygusu nedeniyle satın aldığımızı gösteriyor. Bunu da, bilinçli tüketicinin bilmesi gereken en önemli kavram olarak akılda tutmakta fayda var.
